کما یک حالت بیهوشی بسیار عمیق است که در این دوره فرد قادر به پاسخ در مقابل محرک‌های بیرونی نیست. فرد به کما رفته همانند یک فرد خواب است و در حالی که تنفس و ضربان دارد، اما نمی‌تواند از این خواب بیدار شود. کما ممکن است بر اثر آسیب به مغز در یک حادثه و یا بروز بیماری‌های عفونی ایجاد شود، همچنین این احتمال وجود دارد که از چند روز تا چند هفته به طول انجامد. در این مقاله به دلایل به کما رفتن و روش تشخیص این عارضه و راه‌های درمان و عوارض آن بر سلامت بدن خواهیم پرداخت.
کما چیست؟
کما نوعی حالت بیهوشی عمیق است که فرد دارای کمترین فعالیت مغزی در آن زمان است. این افراد دارای علائم حیاتی هستند، اما قادر به بیدار شدن از این خواب عمیق نیستند. افراد در کما هیچ آگاهی نسبت به محرک‌ها نداشته و حتی قادر به پاسخگویی در مقابل درد و صدا نیستند.
در این بیماران رفلکس‌های طبیعی بدن مانند عطسه و سرفه وجود ندارد و چشم‌ها در حالت بسته و خواب قرار دارد. کما در افراد مختلف انواع حالات متفاوتی دارد. برخی از اشخاص قادر به تنفس بدون دستگاه هستند و برخی دیگر برای زنده ماندن و ادامه حیات نیاز به دستگاه اکسیژن دارند. احتمال هوشیاری برای برخی اشخاص که در این حالت قرار دارند نیز وجود دارد و در واقع ممکن است فرد بعد از گذشت مدتی به هوش آید و در مقابل ممکن است که شخص دیگری حتی برای یک لحظه نیز به هوش نیاید.
دلایل به کما رفتن
به کما رفتن به یک عامل خاص بستگی ندارد، بلکه عوامل متعددی باعث آن می‌شوند که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.
کمبود اکسیژن یا هیپوکسی
نرسیدن اکسیژن به مغز به دلیل سکته مغزی، حمله قلب و یا غرق شدن ممکن است فرد را به کما ببرد.
بیماری های زمینه ای
ابتلا به دیابت در صورتی که قند خون در این افراد به مدت طولانی بالا و یا پایین باشد، باعث بروز این عارضه میشود.
بروز عفونت
ابتلا به عفونت‌های شدید مغزی، نخاع و بافت‌های اطراف مغز به دلیل مننژیت و آنسفالیت ممکن است منجر به کما شوند.
مسمومیت و عوارض مصرف دارو
ممکن است مصرف بیش از حد برخی داروها و عوارض مصرف بعضی داروها و همچنین قرار گرفتن در مجاورت منواکسیدکربن باعث بروز این مشکل خطرناک شوند.
آسیب تروماتیک مغزی
برخی حوادث مانند تصادف و ورزش که ممکن است به سر آسیب وارد کنند، موجب بروز این مشکل می‌شوند.
نشانه های به کما رفتن یک فرد
گاهی در بعضی افراد به دلیل عدم واکنش به محرک با بررسی برخی موارد می‌توان از بروز کما در فرد مطلع شد.
- چشم‌ها بسته باشند.
- اعضای بدن بدون واکنش باشند.
- عدم پاسخ به محرک درد، سرما و صداها.
زمان بهبودی و علائم کما بستگی به دلیل پیدایش این مشکل دارد. در صورتی که فرد مبتلا به دیابت، به مدت طولانی قند خون پایین و یا بالا داشته باشد، دچار آشفتگی‌های خفیفی میشود و عدم تعادل و ناتوانی در فکر کردن دارد و در نهایت بیهوش می‌گردد. در برخی موارد که کما به دلیل ضربه به سر و یا سکته باشد، به طور ناگهانی رخ می‌دهد که به دلیل عدم اکسیژن‌رسانی به مغز است. مدت زمان بهبودی بسته به مقدار و شدت به کما رفتن و شرایط بدنی هر شخص بیمار بستگی دارد.
کما چگونه تشخیص داده میشود؟
پزشک متخصص مغز و اعصاب با انجام برخی معاینات فیزیکی و آزمایشات تخصصی به علت این عارضه پی می‌برد و بهترین روش درمانی را انتخاب می‌کند. در ادامه برخی از این روشهای تشخیصی را بیان می‌کنیم.
تستهای فیزیکی
برای بررسی فیزیکی به میزان پاسخ‌دهی بدن باید به محرک‌های بیرونی توجه شود، مانند اندازه مردمک چشم. به عنوان مثال با ریختن آب به داخل گوش میزان پاسخگویی بدن را بررسی می‌کنند. لازم به ذکر است پاسخ‌دهی بدن با توجه به علت کما رفتن در هر شخص متفاوت خواهد بود.
- آزمایش خون و شمارش گلبول‌های خون
- علائم مسمومیت با مونواکسیدکربن
- بررسی وجود مواد مخدر و یا مسمومیت دارویی در خون
- شمارش سطح الکترولیت‌ها
- بررسی سطوح گلوکز
- سنجش عملکرد کلیه‌ها
- تب ستون فقرات (پونکسیون کمری)
- تصویربرداری و اسکن مغزی
بررسی کما با اسکن مغزی
در اسکن مغزی مشخص میشود که آسیب به کدام قسمت مغز وارد شده است و با انجام MRI یا سی تی اسکن، انسداد عروق یا پارگی عروق خون‌رسان مغز بررسی میشود.
مقیاس کما گلاسکو
با استفاده از این تست تشخیصی که به اختصار gcs گفته میشود، شدت آسیب مغزی بررسی می‌گردد. در آن به پاسخ کلامی و شنوایی و همچنین به میزان تحرکات چشم نمره می‌دهند.
نمره چشم
در این تست میزان نمره بین 1 تا 4 متغیر است. امتیاز 1 برای بیمارانی است که چشم خود را باز نمی‌کنند. امتیاز 2 زمانی است که در پاسخ به محرک درد، چشم خود را باز می‌کنند. امتیاز 3 برای افرادی است که به صدا واکنش نشان می‌دهند و امتیاز 4 برای افرادی است که به صورت خود به خودی چشمان خود را باز و بسته می‌کنند.
نمره تکلم
در این تست امتیازها بین 1 تا 5 است، به این ترتیب که امتیاز 1 برای افرادی است که توانایی در آوردن صدا را ندارند. امتیاز 2 برای افرادی که می‌توانند از خود صدایی تولید کنند و غیر قابل فهم است. امتیاز 3 برای اشخاصی است که سعی دارند صحبت کنند اما فقط کلمات نامناسب و نامفهومی را می‌گویند. نمره 4 برای بیمارانی است که صحبت می‌کنند اما تا حدودی دارای گیجی هستند. نمره 5 برای افرادی است که از کما خارج شده‌اند و صحبت‌های عادی دارند.
پاسخ رفتارهای حرکتی یا فیزیکی
در این تست میزان امتیازات به محرک‌ها بین 1 تا 6 است. امتیاز 1 برای فردی است که به محرک درد هیچ‌گونه پاسخی نمی‌دهد. نمره 2 برای اشخاصی که نسبت به محرک درد یک عضو خود را حرکت می‌دهند. نمره 3 برای افرادی است که به روشهای مختلف به درد پاسخ می‌دهند. نمره 4 برای افرادی است که به درد واکنش نشان داده و سعی از دور شدن علت درد دارند. نمره 5 مشخص می‌کند که محل درد در کدام قسمت بدن است و نمره 6 مناسب برای بیمارانی است که به میزانی هوشیار هستند که به دستورهای پزشک عمل می‌کنند.
با انجام تمام این تست‌ها در صورتی که جمع نمره دریافتی 8 یا کمتر از 8 باشد، نشان دهنده این است که فرد در حالت کما قرار دارد. اگر میزان امتیاز بین 9 تا 13 باشد، وضعیت بیمار میانه بوده و اگر امتیاز بیشتر از 13 باشد، بیمار دارای ضعف هوشیاری جزئی است.
چگونه کما درمان میشود؟
برای اینکه کما درمان شود باید علل به وجود آورنده تشخیص داده شود و بهبود یابند. عوامل مختلفی که باعث به کما رفتن می‌شوند عبارتند از: انواع عفونت مغزی، ضربه به سر، بیماری‌های کلیوی، دیابت، مسمومیت و یا ورم مغزی و سکته که اغلب نیاز به عمل جراحی وجود دارد.
در صورت درمان این عارضه‌ها می‌توان امید بیشتری نسبت به خروج بیمار از کما داشت. در صورت خارج شدن از کما احتمال این مورد وجود دارد که شخص تا چندین روز حالت گیجی و ناخوشی داشته باشد. شخص بعد از کما تا مدت زمانی نامشخص، خاطرات گذشته خود را به یاد می‌آورد که خود نشان دهنده بهبود و برگشت به زندگی عادی است. در پایان توصیه میشود برای درمان و پیشگیری از انواع عفونت‌ها و بیماری‌های مغز و اعصاب به بهترین متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.
بدون دیدگاه