سرگیجه را بهتر بشناسیم

سرگیجه حالتی است که فرد احساس سنگینی سر می‌کند و در آن حال تصور دارد که خودش و همچنین محیط اطرافش، در حال حرکت هستند. گاهی ممکن است این حالت برای فرد با سیاهی چشم و حالت تهوع همراه باشد. این عارضه گاهی مداوم و یا ناگهانی رخ می‌دهد و به طور کلی به دو دسته سرگیجه محیطی و مرکزی تقسیم می‌شود که در ادامه توضیحاتی درباره هر یک دادیم.

انواع سرگیجه

این عارضه دارای انواع مختلفی هستند که هر یک با علائمی خاص همراه می‌باشد.

سرگیجه محیطی

سرگیجه محیطی نوعی احساس چرخش است که در پی آن، فرد تصور می‌کند که به یک سمت پرت شده است. دلیل این نوع از گیج رفتن سر معمولاً بروز مشکل در گوش داخلی یا اختلال در عصب تعادلی است.

در ادامه به برخی از شایع‌ترین انواع آن اشاره کردیم:

سرگیجه وضعیتی خوش خیم (BPPV)

این نوع مشکل زمانی رخ می‌دهد که فرد، حالت سر خود را ناگهانی تغییر می‌دهد و یا هنگام خواب، تغییر جا می‌دهد. در این حالت بلور‌های کریستالی داخل گوش جا‌به‌جا شده و تعادل مایع گوش بهم می‌خورد و فرد دچار گیجی سر می‌شود.

سرگیجه حاد محیطی

این نوع زمانی بروز می‌کند که گوش داخلی به علت برخی بیماری‌ها دچار عفونت و التهاب شود. از دیگر عوامل به وجود آمدن این‌ نوع از عارضه گیجی عبارتند از:

• اتواسکلروز یا رشد بیش از حد استخوان در گوش میانی.
• آسیب دیدگی و ساییدگی به علت وجود کیست در گوش میانی.
• ارتباط غیرطبیعی بین گوش میانی و گوش داخلی (فیستول پری لنفاوی).
• بیماری مینیر (MENIERE): نوعی اختلال در گوش داخلی است و بر شنوایی و تعادل افراد تاثیر می‌گذارد.

سرگیجه مرکزی

این نوع اختلال زمانی رخ می‌دهد که مشکل در مخچه مغز به وجود بیاید. مخچه مغز قسمتی از مغز است که وظیفه تعادل بدن و حرکت را دارد.

عوامل موثر در بروز سرگیجه مرکزی

عوامل بسیاری در بروز این مشکل تأثیر‌ دارند که برخی از آنها عبارتند از:

• بارداری
• کمبود آب بدن
• افتادن قند خون
• ابتلا به میگرن
• بروز سکته مغزی
• ابتلا به بیماری MS
• وجود تومور در مخچه
• بروز استرس و اضطراب
• بروز عفونت‌های داخلی بدن
• مصرف مشروبات الکلی
• عوارض مصرف برخی داروها
• خونریزی شدید بدن و خونریزی داخلی
• بیماری‌های زمینه‌ای مانند فشار خون و دیابت
• کاهش ناگهانی فشار خون به دلیل حرکت ناگهانی و بلند شدن سریع

علائم بروز سرگیجه

افراد در رویارویی با عارضه گیجی سر با حالات و علائم متفاوتی مواجه می‌شوند، مانند:

• حالت تهوع
• کاهش شنوایی
• افتادن به یک جهت
• سردرد و استفراغ
• عدم تعادل و کج شدن
• عدم تعادل در راه رفتن
• تعریق و رنگ پریدگی
• حالت چرخش زمین و اطراف

علائم هشدار دهنده برای اختلال سرگیجه

سه مورد زیر، برخی از علائم هشدار دهنده برای سرگیجه هستند:

• گیج رفتن ناگهانی سر به که تحت تاثیر تغییر موقعیت بدن و سر نباشد.
• ابتلا به سرگیجه همراه با عدم هماهنگی در کنترل عضلات و ضعف شدید عضلات.
• در صورت نداشتن بیماری MENIERE، گیج رفتن سر همراه با کاهش شنوایی باشد.

تشخیص بیماری های مرتبط با سرگیجه

تشخیص بیماری‌های مرتبط با سرگیجه به عوامل مختلفی بستگی دارد که آیا سرگیجه واقعی است یا بنا به دلایل دیگری این گونه احساس می‌شود. این مورد باید بررسی گردد که ابتلا به گیجی سر، محیطی است یا از نوع مرکزی می‌باشد. آیا در پس این عارضه مداوم، عوارضی خطرناک وجود دارد؟

با توجه به اینکه علائم بروز سرگیجه مشابه هم هستند اما دلیل بروز عارضه متفاوت است، افراد باید به بهترین متخصص مغز و اعصاب مراجعه نمایند. دکتر متخصص مغز و اعصاب با یک سوال ساده می‌تواند نوع این عارضه را تشخیص دهد. سوال این است که آیا دنیا دور سرتان می‌چرخد یا سبکی و یا سنگینی سر دارید؟ در صورتی که زمین دور سرتان بچرخد، شما سرگیجه واقعی دارید و اگر دچار سبکی یا سنگینی سر هستید، فقط دچار گیجی شده‌اید. با این حال توصیه می‌شود که به بهترین پزشک مراجعه کنید و در صورت لزوم اقدامات لازم را انجام دهید.

تست های تشخیصی نوع سرگیجه

با انجام برخی تست‌ها می‌توان علت و نوع این عارضه را تشخیص داد که برخی از آنها به شرح زیر هستند:

آزمون رانش سر

در این تست از بیمار درخواست می‌شود به بینی متخصص نگاه کنید. در مرحله بعدی پزشک سر خود را حرکت می‌دهد. در این زمان وضعیت حرکت چشمان فرد بررسی می‌شود.

آزمون رومبرگ

در این تست از بیمار درخواست می‌شود که چشمان خود را ببندد. در مرحله بعد پاها را روی هم گذاشته و در حالت ایستاده تعادل خود را حفظ کند.

تست FUKUDA-UNTERBEGER

در این روش آزمون از بیمار خواسته می‌شود با چشم بسته در جا حرکت کند و این مورد بدون این باشد که به اطراف حرکت کند.

تست دیکس-هالپایک

در این تست، در حالتی که سر بیمار به چپ و یا راست اندکی کج است، از او درخواست می‌شود از حالت نشسته خارج شده و دراز بکشد و بلعکس که در این حالت وضعیت چشم او بررسی می‌شود.

تست تصویربرداری

از بهترین روش‌های تشخیصی برای علت بروز گیجی سر تصویربرداری، ام آر آی و سی تی اسکن استفاده می‌شود.

درمان سرگیجه

برای درمان این مشکل ابتدا باید علت بروز این بیماری تشخیص داده شود، البته این مورد در رابطه با افرادی است که با این بیماری روبه‌رو هستند و دچار یک گیجی ساده نشده‌اند زیرا این افراد با گذشت زمان، بهبود می‌یابند. با توجه به اینکه سرگیجه ممکن است ناشی از بیماری‌های زمینه‌ای فرد باشد یا خود، نشانه‌ای از یک بیماری مرتبط با مغز باشد، فرد باید توسط بهترین متخصص مغز و اعصاب مورد بررسی و درمان قرار بگیرد.

درمان حرکتی

انجام برخی از مانورهای حرکتی که باعث جابه‌جایی کریستال‌های گوش می‌شوند، به مرور سرگیجه را بهبود می‌بخشند.

توان بخشی تعادل و سرگیجه

در این روش درمانی به بیمار تمرین‌های خاصی داده می‌شود که با این کار سیستم تعادل نسبت به حرکت کمتر احساس شود.

درمان دارویی

برای درمان سرگیجه از برخی داروها از جمله آنتی هیستامین‌ها، بنزودیازپین‌ها، داروهای ضد‌تهوع، داروهای ادارآور با تشخیص پزشک تجویز می‌شود.

درمان سرگیجه مزمن با rTMS

تحریک مغناطیسی مغز یک روش بدون عارضه برای درمان بسیاری از بیماری‌های مغز و اعصاب از جمله سرگیجه‌های مزمن است. این روش درمانی غیر‌تهاجمی بوده و ماهیت کار دستگاه به گونه‌ای است که با تحریک سلول‌های عصبی مغز، بیماری‌های مرتبط را بهبود می‌بخشد. دستگاه آر تی ام اس به مغز شوک الکتریکی نمی‌دهد، بلکه با امواج مغناطیسی عملکرد مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این نوع درمان به حدود 3 تا 6 جلسه نیاز دارد که هر جلسه حدود 40 دقیقه زمان را به خود اختصاص می‌دهد.

پزشک نواحی مرتبط با این عارضه را در مغز را شناسایی کرده و همان ناحیه را در معرض امواج مغناطیسی قرار می‌دهند و سلول‌های عصبی که منشأ این عارضه شناخته شده‌اند را در جهت درمان تحریک می‌کند. ناگفته نماند بیماری‌های دیگری که تا حدودی با سرگیجه مرتبط هستند نظیر سردردهای مزمن، اختلالات شنوایی و … نیز با استفاده از دستگاه rTMS درمان می‌شوند. انواع روش‌های درمانی سرگیجه یا سردرد مزمن دارای استانداردهای خاصی نیستند، اما ماهیت کاری این دستگاه از 0 تا 100 مشخص است و دارای اصول خاصی می‌باشد.

چه کسانی نباید از دستگاه rTMS برای درمان سرگیجه استفاده کنند؟

• اشخاصی که کاشت حلزون شنوایی انجام داده‌اند.
• افرادی که ایمپلنت مغناطیسی در بدن خود دارند.
• در زمان استفاده برخی از داروها نمی‌توان این کار را انجام داد.
• افرادی که در بدن خود نوعی استنت فلزی یا پلاتین داشته باشند.