تشنج نوعی بیماری سلول‌های عصبی است که در آن عضلات به صورت اسپاسم درآمده می‌شوند و این عضلات با سفتی شدیدی در فرد باقی می‌مانند. این اسپاسم‌های عضلانی کنترل نشده با عدم هوشیاری شدیدی همراه هستند. در ادامه مقاله به عوامل مؤثر در پیدایش این بیماری و انواع روشهای درمانی به همراه علائم خواهیم پرداخت.
تشنج چیست؟
یک اختلال ناگهانی در نورون‌ها یا همان سلول‌های عصبی است که باعث عملکرد غیرطبیعی در مغز می‌شود. سلول‌های عصبی مغز شامل دو دسته سلول‌های عصبی تحریک‌پذیر و سلول‌های عصبی تحریک ناپذیر هستند که کار انتقال پیام‌های عصبی را بر عهده دارند.
فعالیت‌های غیر طبیعی این نورون‌ها در مغز باعث ایجاد علائمی مانند تغییر در هوشیاری و همچنین تغییر رفتار فیزیکی می‌شود که به آن تشنج می‌گویند. به زبان ساده‌تر یک اختلال الکتریکی ناگهانی در مغز است. دلایل رخداد این عارضه متفاوت است گاهی افراد به خاطر بروز سکته مغزی و ضربه مغزی و ابتلا به بیماری‌های عفونی، مننژیت و… دچار این عارضه می‌شوند.
انواع تشنج
این عارضه با توجه به این که اختلال در کدام بخش از مغز رخ داده است، به دو دسته کانونی و عمومی تقسیم می‌شود.
زمانی که فقط در یک بخش مغز، سلول‌های عصبی T فعالیت غیر طبیعی از خود نشان دهند، تشنج کانونی رخ می‌دهد. تشنج کانونی ممکن است علائمی مانند بیماری‌های روانی یا اختلالات عصبی داشته باشد که در مورد آن تشخیص اشتباه داده شود، علائمی مانند دیدن افراد و اشیاء و حس کردن مواردی که اصلاً در واقعیت وجود ندارند.
زمانی که نورون‌ها در تمام مغز فعالیت غیر طبیعی داشته باشند، تشنج عمومی رخ می‌دهد. در این حالت فرد دچار انقباضات عضلانی و بیحسی حرکتی و… می‌شود. از انواع این مدل عارضه می‌توان حملات تونیک کلونیک و آتونیک و صرع کوچک را نام برد.
عوامل تشنج چیست؟
سلول‌های عصبی یا همان نورون‌ها باعث ایجاد ارتباط عصبی در مغز می‌شوند و عواملی که باعث کاهش یا قطع این ارتباط می‌شوند در بروز این عارضه تأثیر دارند که در ادامه به بیان برخی از این عوامل می‌پردازیم:
- ضربه به سر و سکته مغزی.
- عوارض استفاده از برخی داروها مانند آمفتامین.
- کم خوابی می‌تواند یکی از عوامل مؤثر در بروز این عارضه باشد.
- تومورهای مغزی باعث فشار به مغز و صدمه به سلول‌های عصبی مغز می‌شوند.
- مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی که در صورت ترک ناگهانی آن مغز دچار شوک شده و این عارضه ایجاد می‌شود.
- شایع‌ترین علت بروز این حادثه صرع است، ولی دلیل آن نیست که هر کسی دچار این عارضه شد، دارای بیماری صرع است.
- از دیگر عوامل رخ دادن حادثه، تب بالا است که این تب می‌تواند به دلیل عفونت‌های داخلی یا بیماری مننژیت باشد.
- کاهش سدیم خون یعنی همان هیپوناترمی که به علت مصرف برخی داروها و درمان ایجاد می‌شود، از دلایل آن است.
علائم شروع تشنج
شروع حادثه با علائمی همراه است که در همه افراد یکسان نیست. برخی از علائم مشاهده شده شایع از این بیماری عبارت است از:
- اختلال بینایی
- از هوش رفتن
- سوزش و درد معده
- احساس سرگیجه و سردرد
- به وجود آمدن استرس
- لرزش شدید دست و پا
- خیره شدن به یک نقطه
- انقباض شدید در عضلات
- بی اختیاری ادرار و مدفوع
- کف کردن دهان و قفل شدن فک
- حرکت بی اراده مردمک چشم
راهکارهای جلوگیری از تشنج
زمان دقیق ایجاد عارضه قابل پیش‌بینی نیست اما با استفاده از زندگی سالم و کم استرس می‌توان از به وجود آمدن آن جلوگیری کرد.
- داشتن رژیم غذایی درست
- استراحت و خواب کافی
- دوری از هر گونه استرس
- مصرف نکردن خودسرانه دارو
- عدم مصرف سیگار و مشروبات الکلی
روش تشخیص علت تشنج چگونه است؟
پزشک متخصص مغز و اعصاب ابتدا به بررسی معاینات فیزیکی و تعداد دفعات آن می‌پردازد. در مرحله بعد با بررسی وجود عوامل استرس‌زا و همچنین تشخیص بیماری یا بررسی سابقه بیماری و انجام برخی آزمایش‌های دیگر می‌تواند از علت آن اطلاع پیدا کند.
- آزمایش خون
- ام آر ای مغزی
- غربالگری سم شناسی
- کشت مایعات نخاعی
چگونه تشنج را درمان کنیم؟
با توجه به اینکه علت به وجود آمدن تشنج چیست، پزشک می‌تواند با یک یا دو یا چند نوع درمان، این عارضه را بهبود بخشد، مانند:
- جراحی
- مصرف دارو
- شوک عصبی
احتمال بازگشت تشنج بعد از درمان وجود دارد؟
مدت زمان لازم برای درمان 2 تا 5 سال است و در صورتی که فرد در دو سال بعد از شروع درمان دیگر دچار این حادثه نشد، می‌توان دوز مصرفی داروها را با نظر پزشک متخصص کم کرد. افرادی که دوره درمان را کامل سپری می‌کنند از عوارض این عارضه راحت می‌شوند.
فرد مبتلا به بیماری تشنج چه کارهایی نباید انجام دهد؟
زمانی که فرد به گونه‌ای تشنج را در روند درمانی، تحت کنترل قرار داشته باشد، می‌تواند به انجام فعالیت‌های روزمره خود بپردازد. برخی افراد به بعضی مواد غذایی حساسیت دارند که موجب افزایش علائم آن نیز می‌شود.
روش کمک کردن به فردی که دچار تشنج شده چگونه است؟
از افرادی که به تشنج مبتلا هستند، باید تمامی وسایل خطرساز و تیز را دور کرد. اگر فرد در حالت ایستاده باشد و دچار این عارضه شود، او را بغل کنید و بنشانید تا احتمال افتادن و صدمه دیدن فرد کاهش پیدا کند.
در صورتی که زمان حادثه تا 3 دقیقه باشد و یا اینکه فرد به هوش نیاید، سریعاً با اورژانس تماس بگیرید و فرد را به بهترین متخصص مغز و اعصاب برسانید.
چه کارهایی در تشنج ممنوع است؟
در این حین نباید دست یا شی سفتی را در دهان فرد قرار دهید زیرا احتمال رسیدن آسیب بسیار زیاد است. سعی نکنید با این ابزار از لرزش‌ها جلوگیری کنید.
تفاوت تشنج و صرع چیست؟
اگر تشنج‌ها پی در پی و بدون علت و همچنین بدون تب بالا باشند، نوعی صرع محسوب می‌شود. برای درمان این عارضه هر چه سریع‌تر به بهترین پزشک متخصص مغز و اعصاب دکتر هیوا امجدی مراجعه کنید. لازم به ذکر است که داروهای تجویزی توسط پزشک متخصص با توجه به علت آن و جنسیت، سن و نوار مغزی متفاوت است.
بدون دیدگاه